เลือก BCD ให้ถูกใจ และถูกการใช้งาน

Buoyancy Control Device (BCD) หรือ Buoyancy Compensators (BCs) ก็จะกล่าวถึงอุปกรณ์ที่เป็นถุงลมที่เติมลม และปล่อยลมได้ระหว่างการดำน้ำ เพื่อชดเชยการลอยตัวของนักดำน้ำ และช่วยให้นักดำน้ำสามารถมีการลอยตัวเป็นกลางได้ตลอดการดำน้ำ ถือเป็นอุปกรณ์สำคัญในการดำน้ำเลยก็ว่าได้

นักดำน้ำจะได้ใช้มันทุกๆครั้งที่สำรวจโลกใต้น้ำ การเลือกซื้อชุด BCs คู่ใจซักหนึ่งตัว (หรือสี่ตัว) ก็ย่อมเป็นเรื่องปกติธรรมดา ปกตินักดำน้ำก็จะเลือกซื้อตามที่ครูผู้สอน หรือเจ้าของร้านดำน้ำ หรือเพื่อนแนะนำ เพราะว่าเป็นสิ่งที่เห็นใกล้ตัว และได้สัมผัส หรือได้ลองใช้จริงแล้ว

อย่างไรก็ดี เพื่อให้เข้าใจมากขึ้น ว่า BCs แบบไหน ทำงานอย่างไร มีข้อดี/ข้อเสียแบบไหน เราเลยเรียบเรียงให้คุณไว้แล้ว

ประเภทของ BCs

BCs ถูกจัดแบ่งประเภทให้เข้าใจได้อย่างง่ายๆตามโครงสร้างของมัน ซึ่งนักดำน้ำสมัยนี้ (ชุดสมัยก่อน เช่นพวก Vintage Scuba, หรือ Military use เราจะไม่พูดถึงในบทความนี้) จะใช้กันอยู่สามประเภทใหญ่ๆ คือ Jacket, Backplate and Wing, และ Sidemount BCs ซึ่งเราเรียกแบบนี้เพราะมันเป็นกลุ่มใหญ่มากๆ แต่เนื่องจาก sidemount เป็นเหมือนอีกแนวทางที่ฉีกออกไปจาก backmount เดิมๆ บทความนี้จึงขอกล่าวเฉพาะส่วนที่เป็น backmount เท่านั้น เพื่อให้บทความยังคงความง่ายและกระชับ

Jacket BCs

เป็นชื่อเรียกรวมๆของชุดดำน้ำที่เกิดมาเพื่อนักดำน้ำนันทนาการ และเราจะเจออุปกรณ์นี้ตั้งแต่วันแรกที่เราลงสระเลยนั่นเอง โดยมี subset รองลงมาเช่น Stab Jacket, Front Adjustable Jacket, Back Inflate BC นั่นเอง โดยสิ่งที่วัดได้ชัดเจนว่านี่คือ BCs แนว Jacket คือ มันจะมีไซส์ที่ชัดเจน (XXS - XXL) เป็นชุดชิ้นเดียวหรือแยกชิ้นก็ได้

Stab Jacket

Stab Jacket ย่อมาจาก Stabilizing Jacket ที่เป็นชุดเสื้อกั๊กแขนกุด ที่ทำหน้าที่เป็น BCD และไม่สามารถปรับสายบ่าที่ไหล่ได้ แต่มีข้อดีมากเรื่องความง่าย ไม่ต้องปรับอะไรมาก แค่สายสองสามจุดก็พอแล้ว และเรื่องของความปลอดภัยเนื่องจากถุงลมจะครอบมาถึงหน้าอกของนักดำน้ำ และจะช่วยดันให้หน้าของนักดำน้ำพ้นน้ำตลอดเวลาเมื่ออยู่บนผิวน้ำ และจะเป็นประเภทของชุด BCs ที่มีกระเป๋าเก็บของใหญ่มากเพราะมีเนื้อที่ให้ใช้งานด้านหน้าเยอะ ปัจจุบันยังมี SCUBAPRO ที่เป็นผู้ริเริ่ม และยังผลิตและจำหน่าย Stab Jacket อยู่ในตลาดอย่างต่อเนื่อง แต่นักดำน้ำในประเทศไทยมักจะไม่ค่อยเห็น แต่ชุด Stab Jacket ถือเป็นสิ่งโปรดปรานของนักดำน้ำชาวญี่ปุ่นเลยก็ว่าได้

Front Adjustable Jacket

Front Adjustable Jacket ถือเป็น BC ชุดแรกของทุกคนอย่างแน่นอน เพราะมักจะเจอในอุปกรณ์ของโรงเรียน มีข้อดีอย่างมากเรื่องสายบ่าที่ปรับได้ และจะเข้ากับตัวนักดำน้ำได้กระชับดี และยังสามารถปลดได้อย่างรวดเร็วในกรณีที่นักดำน้ำต้องได้รับการช่วยเหลือ และยังคงความสามารถในการพยุงศีรษะและใบหน้าของนักดำน้ำให้พ้นน้ำขณะที่ลอยตัวที่ผิวน้ำ และยังมีพื้นที่จัดทำกระเป๋าเก็บของ จึงเป็นที่นิยมและเป็นประเภทของ BC ที่ขายดีที่สุดอีกด้วย

ทั้ง Front Adjustable และ Stab Jacket นั้นออกแบบมาให้มีพื้นที่เก็บของด้านหน้าหรือด้านข้างที่มีขนาดใหญ่ นักดำน้ำจึงแทบไม่ต้องเกี่ยวแขวนอะไรที่ด้านนอกของชุดดำน้ำเลย

Back-Inflate BCs (Back Buoyancy)

ถุงลมที่คอยควบคุมนักดำน้ำใต้น้ำนั้นจะผล อย่างชัดเจนในเรื่องของ Drag ที่มีพื้นที่ลากน้ำมาก และ Trim ที่คอยรักษาท่าดำน้ำของนักดำน้ำ Back Inflate BC จึงถือกำเนิดขึ้นมาเพื่อทำให้ Drag น้ันลดลง และ Trim นั้นทำได้ง่ายขึ้น โดยการเน้นให้ถุงลมนั้นอยู่ด้านหลังนักดำน้ำจะลดพื้นที่ด้านหน้าลดลง และเพิ่มอิสระในการเคลื่อนไหวมากขึ้น รวมไปถึงการรักษาบาลานซ์ใต้น้ำ เพราะจะไม่มีอากาศที่อยู่บริเวณด้านหน้าของ BC เมื่อมีการเปลี่ยนท่าหรือหมุนตัวใต้น้ำ และยังคงความสะดวกสบายของ Front Adjustable BCs ที่ปรับขนาดได้ง่ายและปลดสายบ่าได้อย่างรวดเร็ว อย่างไรก็ดี ต้องพึงระวังว่า Back Inflate นั้นจะมีถุงลมด้านหลัง การเติมลมเข้าถุงลมเพื่อให้ลอยตัวที่ผิวน้ำได้นั้น ถุงลมอาจจะมีแรงยกมากพอที่จะมีแรงดันศีรษะหรือใบหน้าของนักด้ำให้อยู่ใต้น้ำได้ Back-Inflate BC จึงมักจะมี Trim Weight เพื่อแก้ปัญหานี้ และนักดำน้ำก็ต้องฝึกที่จะควบคุมชุดดำน้ำแบบ Back-Inflate ระหว่างที่อยู่บนผิวน้ำได้

เรียกง่ายๆว่าเจ้า Jacket BC นั้นเกิดและโตมาพร้อมกันกับนักดำน้ำนันทนาการเลยก็ว่าได้

Backplate and Wing (BPW)

เจ้า Backplate and Wing นั้น ถือกำเนิดมาจากนักดำน้ำสำรวจถ้ำ ซึ่งค้นหาอุปกรณ์ที่จะตอบโจทย์การใช้งานอย่างเฉพาะจุด และสามารถเปลี่ยนซ่อมอุปกรณ์ได้ง่าย BPW จึงมักจะเป็นระบบ modular ที่อะไรเสีย ก็เปลี่ยนเฉพาะจุดนั้นไป และ Harness จะเป็นสายรัดขนาด 2 นิ้ว ที่ปรับเข้ากับนักดำน้ำขนาดใดก็ได้ จึงเป็นที่สังเกตุได้ว่า BPW นั้นจะไม่มีไซส์ตายตัวเสียทีเดียว แต่อุปกรณ์ต่างๆนั้นจะปรับเปลี่ยนให้เข้ากับตัวผู้ใช้ได้หลากหลาย แต่โครงสร้างพื้นฐานนั้นคล้ายคลึงกับ Back-Inflate BC คือมีถุงลมด้านหลัง ซึ่งทำให้ Trim ที่ดี เพราะเกิดจากลมที่อยู่ด้านหลังนักดำน้ำ และชุด BPW จะมีสายรัดเป้าเพื่อให้ BPW ไม่หนีห่างจากตัวนักดำน้ำระหว่างการใช้งาน โดยมี Dive Rite เป็นหนึ่งในแบรนด์แรกๆที่ทำ BPW ออกมาจำหน่ายให้กับนักดำน้ำทั่วไป

BPW มีข้อดีเรื่องของความยืดหยุ่นในการใช้งาน และสามารถต่อยอดได้ง่ายหากต้องการพัฒนาศักยภาพดำน้ำให้สูงขึ้นและต้องใช้ถังดำน้ำที่มากขึ้น แต่ก็แลกมาด้วยกับราคาที่สูงกว่า Jacket BC และการปรับตั้งที่ยุ่งยากกว่า และการสวมใส่ที่ต้องร้อยสายรัดเป้าเพิ่มอีกด้วย เมื่อต้องแต่งตัวในน้ำ หรือแต่งตัวบนเรือเล็ก ต้องเพิ่มความระมัดระวังในการสวมใส่ชุดบนเรือเล็กด้วย

รวมไปถึงหลักการ surface diver rescue ที่ต้องมีขั้นตอนแตกต่างกัน การเรียนหลักสูตร rescue diver ที่ถูกต้อง จึงจำเป็นต้องเข้าใจวิธีการช่วยเหลือในอุปกรณ์ที่ต่างแบบกันด้วย ถ้าเราดำน้ำโดยปกติด้วย wing แล้วครูสอนดำน้ำนั้นให้เราใส่ Jacket ในระหว่างการเรียนการสอน Rescue และสอนให้เราฝึกการช่วยเหลือนักดำน้ำด้วย Jacket อย่างเดียว ก็น่าเป็นห่วงกรณีที่ต้องช่วยเหลือนักดำน้ำที่ใช้ BPW ที่ครูสอนดำน้ำเองก็กำลังเชียร์ขายกัน และนิยมใช้กันอย่างแพร่หลายในหมู่นักดำน้ำทั่วไปแล้ว แทนที่จะได้รับความรู้ที่สามารถนำมาใช้ได้จริง กลับได้ชุดความรู้ใกล้เคียงกันทั้งที่สามารถเพิ่มเวลาในการเรียนการสอนอีกนิดหน่อยเพื่อสอนให้ได้ทั้งระบบที่ใช้งานจริงๆ และระบบที่นักดำน้ำท่านอื่นอาจจะใช้งานด้วยก็ได้

Pro and Con outlook

ข้อดีของ Jacket นั้นคือความง่ายและความสบายในการสวมใส่ บางรุ่นที่ทำมาจากผ้าล้วนๆ จะมีน้ำหนักเบามาก เหมาะกับการเดินทางด้วยเครื่องบินที่มีข้อจำกัดเรื่องน้ำหนักเดินทางมากที่สุด และนักดำน้ำมีความคุ้นเคยในการใช้งานเพราะเป็นอุปกรณ์ที่เหมือนกับที่เรียนมา เข้าช่วยเหลือง่าย และรุ่นเริ่มต้นมีราคาไม่แพงเมื่อเทียบกับ BPW

ในส่วน BPW นั้นจะได้เรื่องความ streamlined ที่ดี, สามารถ custom อุปกรณ์ได้แทบทุกส่วน แต่ก็แลกมาด้วยค่าตัวที่สูงกว่า แต่น้ำหนักตัวที่มากกว่า (แต่ก็สามารถทำให้เบาขึ้นด้วยการใช้วัสดุที่น้ำหนักเบาได้ แต่ก็ต้องจ่ายมากขึ้นเช่นกัน)

Consideration Criteria

เราอยากให้คำแนะนำเล็กๆน้อยๆว่า คุณควรเลือกแบบไหน เงื่อนไขใดบ้างที่ควรพิจารณาเป็นหลัก และเงื่อนไขรองไม่จำเป็นต้องพิจารณามากนักคืออะไร

1. ราคา มักเป็นสิ่งแรกที่นักดำน้ำนำมาพิจารณา ซึ่งถ้าหากนักดำน้ำมีงบประมาณไม่สูงมาก เราอยากแนะนำให้ดู BCD ที่เป็นแบบ Jacket BC มากกว่า เนื่องจากหลายยี่ห้อมีราคาเริ่มต้นไม่สูง และคุ้นเคยกับการใช้งานเป็นอย่างดี

2. เนื้อผ้าที่นำมาใช้ตัดเย็บเป็นชุด BCD นั้นจะเป็นผ้าไนล่อนที่ทนทานต่อการขัดสี และทนต่อแรงดึงกระชากได้ดี โดยด้วยผ้านั้นจะมีความหนาวัดเป็นหน่วย Denier ยิ่งเลขสูง ผ้าจะยิ่งหนาและมีน้ำหนักมาก แต่ก็จะทนทานต่อการถูกของมีคมหรือการถูกเจาะทะลุมากกว่าผ้าที่ denier น้อยกว่าเช่นกัน โดยผ้านั้นจะมีช่วงระยะตั้งแต่ 420D ถึง 1600D แล้วแต่รุ่น ผ้า denier ต่ำ มีน้ำหนักเบา จะเหมาะกับการเดินทางด้วยเครื่องบินเนื่องจากประหยัดค่าน้ำหนักได้ดี แต่ผ้า denier สูงจะมีความทนทานมาก เหมาะกับการใช้งานแบบ heavy duty เช่น นักดำน้ำที่ดำน้ำบ่อยๆ นักดำน้ำมืออาชีพ หรือแม้กระทั่งชุดเช่าของร้านดำน้ำที่จะมีความทนทานและราคาประหยัด เพื่อลดต้นทุนของ dive center ในระยะยาว ปัจจุบันมีเทคโนโลยี่ผ้าที่ผสมเนื้อยาง เช่น Superfabric ที่ทนต่อการกรีดขาดจากของมีคม หรือผ้าที่ผสมใย Kevlar เพื่อลดน้ำหนักผ้าลง แต่ยังคงซึ่งความทนทานเทียบเท่าผ้า denier สูงๆ รวมไปถึงผ้า TPU (Thermoplastic Polyurethane) ที่ไม่ดูดซับน้ำ ทำให้ BCD แห้งเร็วขึ้นได้อีกด้วยๆ แต่ก็จะสะท้อนออกมาในเรื่องของราคาที่ต้องจ่ายเพิ่ม ซึ่งก็ขึ้ึนอยู่กับความต้องการของแต่ละปัจเจกนักดำน้ำ

3. ถ้านักดำน้ำชอบความง่าย Jacket นั้นจะง่ายกว่า BPW ค่อนข้างชัดเจนทั้งในเรื่องช่องเก็บของที่มีมากกว่า รวมไปถึงตำแหน่งการวาง SPG หรือ Octopus นั้นใกล้เคียงกันในแทบทุกยี่ห้อและทุกรุ่น แตกต่างจาก BPW ที่ต้องมีการใช้คลิปติดกับอุปกรณ์ต่างๆ ซึ่งต้องจัดซื้อหาเพิ่ม

4. ความปลอดภัยในการใช้งาน เมื่อพิจารณาตามข้อเท็จจริงแล้วนั้น Jacket จะให้ความปลอดภัยที่ผิวน้ำได้มากกว่า โดยเฉพาะ traditional jacket ที่เมื่อเติมลมที่ผิวน้ำแล้ว เสื้อจะพยายามพยุงให้หน้าพ้นน้ำตลอดเวลา แต่ BPW หรือ Back Buoyancy Jacket นั้น จะมีถุงเติมลมเฉพาะด้านหลังเท่านั้น จึงมี tendency ที่จะกดหน้านักดำน้ำให้จมน้ำเล็กน้อย ซึ่งสามารถแก้ไขได้ง่ายดายมากโดยการปรับนักดำน้ำให้เข้ากับการใช้งาน แต่จะได้ trim ที่ดีขึ้นใต้น้ำ และพื้นที่ขยับตัวที่อิสระมากขึ้นเนื่องจากไม่มีถุงลมที่หน้าท้อง รวมไปถึงจุดปล่อยลมที่มากกว่า BPW ค่อนข้างชัดเจน (3-4 จุด vs 2-4 จุด)

5. อายุการใช้งานของ BCD นั้นถ้าว่ากันตามตรง ถ้ามีการจัดเก็บที่ดี สามารถใช้ได้นานเป็นสิบปี แต่ถ้าหากเกิดความเสียหายกับ Jacket BCD แล้วหล่ะก็ ได้ของใหม่แน่นอน แต่กับ BPW จะเป็นระบบ modular ที่เป็นชิ้นส่วนประกอบเข้าด้วยกัน ทำให้ชิ้นส่วนไหนเสีย เปลี่ยนเฉพาะชิ้นนั้นๆได้ แต่ก็ต้องเช็คราคาดีๆนะ เพราะว่าถ้า wing ขาดแล้วต้องเปลี่ยนเฉพาะถุงลมใหม่ทั้งเปลือกและไส้ใน ราคารวมกันอาจจะได้ Jacket BCD อีกตัวแล้วก็ได้

6. ถ้าคุณชอบการพัฒนาตัวเอง อยากพัฒนาทักษะการดำน้ำให้สูงขึ้นไปเรื่อยๆ การใช้ BPW จะเปิดกว้างให้ไปใช้อุปกรณ์ที่หลากหลายกว่ามาก สามารถ customize ให้ตรงกับความต้องการได้ และสามารถเปลี่ยนขนาดถุงลมได้เพื่อรองรับปริมาณถังดำน้ำที่มากขึ้น

7. ราคาขายต่อทั้ง BCD และ BPW นั้นจะมีอัตราราคาตกลงในอัตราส่วนใกล้เคียงกัน สำหรับคนเบื่อง่าย เปลี่ยนของบ่อย ก็สามารถเช็คราคาสินค้ามือสองที่ขายกันในตลาดออนไลน์ได้

Weight Integrated or Weight Belt

การใช้ Weight Integrated BC นั้นจะทำให้นักดำน้ำมีความสบายใต้น้ำมากกว่าการใช้เข็มขัดตะกั่วเพราะไม่มีน้ำหนักติดตัว แต่ก็จะแลกมาด้วยชุดที่มีน้ำหนักมากกว่าชุด BC ที่ไม่มีกระเป๋าตะกั่วอย่างชัดเจน ส่วนใหญ่นักดำน้ำที่ใส่น้ำหนักมากเกินไป เมื่อใช้ weight belt นั้นจะดึงให้นักดำน้ำจมน้ำ แต่เสื้อที่มีหน้าที่ทำให้ลอย จะลอยเต่อออกมาจากลำตัว และหลายๆครั้งจะค้ำคอทำให้เกิดความไม่สบายบนผิวน้ำ และใต้น้ำอีกด้วย

Skills

ในการใช้งานอุปกรณ์ใดๆนั้น นักดำน้ำจะต้องให้ความสำคัญกับทักษะของตนเองก่อน การฝึกการลอยตัวที่ถูกวิธีจะทำให้การดำน้ำนั้นสนุกและสบาย โดยการเลือกอุปกรณ์ที่เหมาะสมก็จะทำให้การดำน้ำของคุณเพลิดเพลินได้มากขึ้น สามารถฝึกได้โดยให้เราช่วยลงสระผ่านหลักสูตร Perfect Buoyancy หรือ Scuba Skills Update ก็ได้

Postscriptum

การเลือก BCD ของเรานั้น ไม่จำเป็นต้องตามกระแสเสมอไป เราเข้าใจว่าอุปกรณ์ดำน้ำนั้นบางครั้งไม่ได้ต่างจากสินค้าแบรนด์เนม แต่ควรเลือกให้เหมาะกับการใช้งาน และงบประมาณของตนเองให้เหมาะสม ถ้าหากเรามองว่าข้อไหนสำคัญ ก็อาจจะอยากเชียร์แค่ให้เลือก BC ที่ใช้ weight pocket เพราะว่าความสบายนั้นชัดเจนมากเมื่อเปรียบเทียบกับการใช้เข็มขัดตะกั่ว

หลายๆครั้งนักเรียน มักจะถามครูที่เรียนมา ว่าชุดไหนดี ยี่ห้อไหนดี ซึ่งอยากให้พิจารณาตรงนี้นิดนึงว่า ครูท่านนั้นเคยใช้อุปกรณ์อะไรมากี่ประเภทแล้ว ไม่ใช่นักดำน้ำทุกคน หรือครูสอนดำน้ำทุกคน เปลี่ยนลองอุปกรณ์กันบ่อยนัก เนื่องจากไม่ได้เสียหายและเป็นอุปกรณ์ทำมาหากิน ที่ไม่มีความจำเป็นต้องเปลี่ยนบ่อยๆ บางท่านจึงไม่มีประสบการณ์ตรงในการแนะนำสินค้า และไม่สามารถแยกแยะข้อแตกต่างได้จึงเหมาเข่งรวมว่าสินค้าที่ไม่เหมือนกันบางประเภทนั้นมันก็เหมือนๆกันนั่นแหละ เอาอันที่เขาบอกอ่ะ ดีที่สุดแล้ว รวมไปถึงครูบางคนที่เน้นขายของราคาสูงให้กับนักเรียน เนื่องจากได้เปอร์เซนต์การขายเยอะกว่าขายของราคาถูก หรือไม่เชียร์ขายจนกระทั่ง discredit ยี่ห้ออื่นๆ เพียงเพราะไม่ได้มีบัญชีซื้อขายกับตัวแทนจำหน่ายหรือผู้นำเข้า ซึ่งไม่ได้ผิดกฎหมายใดๆ อาจจะแค่ถ้าเชียร์ให้นักดำน้ำซื้อของเกินกำลังตนเอง มันผิดจรรยาบรรณนักขายไปหน่อยในสายตาของเรา

ส่วนเลือกรุ่นไหน ยี่ห้ออะไร เพราะอะไร อยากได้คำปรึกษา ก็สามารถส่งข้อความมาถามเราได้เลย เราสามารถขายได้ทุกยี่ห้อ เน้นย้ำที่ความซื่อสัตย์และตรงไปตรงมา ไม่เชื่อลองโทรมาคุยได้เลย ถ้าคนอื่นมีแต่คำว่า "เจ็บแต่จบ" และ "ของมันต้องมี" แต่สำหรับเรานั้น เราทำให้คุณ "จบแต่ไม่เจ็บ" ได้แน่นอน